تعریف عصب کشی

عصب کِشی یا عصب کُشی هردو اصطلاحاتی نادرست هستند که نمی‌توانند مفهوم و شرح کاملی از درمانی که برای این منظور انجام می‌شود را توضیح دهند. بهترین عبارت “درمان ریشه ”  یا  “روت کانال تراپی(Root Canal Therapy)”   یا  “اندو(Endo) ”  می‌باشد. ولی به دلیل مصطلح شدن آن عبارات ، به‌طورمعمول استفاده می‌گردند. ما نیز به تنوع از تمامی این عبارات درمباحث مربوطه استفاده خواهیم کرد.

عصب کشی یا درمان ریشه چیست؟

دندان‌ها مانند دیگر اعضای بدنمان دارای حس بوده و اعضایی کاملا زنده محسوب می‌شوند. ولی به دلیل بافت سخت ومحکم اینگونه بنظر نمی‌رسد! مرکز اصلی دندان در وسط تاج و ریشه، شامل بافتی نرم وزنده بنام “پالپ(Pulp)” است.

دندان‌ها دارای تنوع درتعداد وشکل ریشه هستند. از یک ریشه تا چند ریشه دارند و هر ریشه می‌تواند بیشتر از یک مجرا(کانال) داشته باشد. پالپ دندان‌ها علاوه بر تاج، به تمام ریشه ها ومجاری داخل ریشه(کانال) امتداد یافته است و شامل عصب، مویرگ‌ها و سلول‌های مختلف است. این سلول‌ها مسئول ساخته شدن و رشد دندان‌ها و دفاع هستند. مویرگ‌ها وظیفه خونرسانی دارند. عصب دندان وظیفه دریافت انواع حس از سرما و گرما وفشار وغیره را برعهده دارد، که این حس‌ها را به صورت درد نشان داده و مارا از وجود شرایط خاص آگاه می‌گرداند که در صورت بروز این درد وحساسیت، پیگیری به عمل بیاوریم. دقیقا همانطوری که مکانیزم درد در تمام اعضای دیگر ما عمل می‌کند.

هنگامی‌که در اثر پوسیدگی ومیکروب‌ها و یا صدمات وارد شده به دندان، پالپ دچارصدمه غیر قابل برگشت شود، نیاز به درمان ریشه یا عصب کشی دارد.چه همراه با درد وعفونت باشد و چه نباشد. گاهی تغییر رنگ درتاج دندان ایجاد میکند. ممکن است در رادیوگرافی هیچگونه علامتی دیده نشود. پس مجموعه ای از شرایط یا هرکدام به تنهایی می‌توانند ما را مجبور به انجام عصب کشی نمایند.

به طور اختصار در درمان ریشه، ابتدا بافت آلوده پالپی ومیکروب‌ها و بقایای آن‌ها و تمام عفونت موجود درداخل مجاری ریشه دندان(کانالها) ، خارج گردیده و سپس این کانال‌ها کاملا تمیز و پاکسازی گشته و درنهایت با مواد مخصوص پُر و مهر و موم میگردد تا جلوی نشت میکروبی ریشه به بافتهای اطراف گرفته شود. درنهایت تاج دندان‌ها توسط مواد ترمیمی و در اکثر موارد توسط روکش، بازسازی می‌شود.

چه مواردی نیاز به عصب کشی یا درمان ریشه هست؟

• هنگامی که پوسیدگی یا صدمات مختلف به مجموعه عصب (پالپ) دندان رسیده باشد.
• درد به سرما که از چند ثانیه بیشتر طول بکشد.
• تقریبا تمامی دردها دراثر گرما.
• دردهای خود بخود یا دردهای شدید و ضرباندار و یا درد هنگام خواب.
• تاج دندان‌هایی که شدت خرابی شان متوسط تا شدید بوده وبا ترمیم معمولی قابل بازسازی نیست.
• بعضی موارد برای ساخت پایه روکش ثابت یا پروتز متحرک. در این موارد به صورت آگاهانه و پیشگیری از مشکلات بعدی و دوام درمان نهایی باید عصب کشی قبلا انجام گیرد.
• در دندان‌های شیری که معمولا پوسیدگی خیلی سریع به عصب دندان می‌رسد و باید تا زمان لازم در دهان باقی بمانند. البته نحوه انجام عصب کشی دندان‌های شیری با دایمی کاملا تفاوت دارد.
• پوسیدگی‌های وسیع قدیمی که باید بازسازی شوند. دندان‌هایی که ترک وسیع یا عمیق و یا سایش شدید دارند.
• دندان‌هایی که پوسیدگی عمیق یا نزدیک به عصب دندان دارند و بنابر تشخیص دندانپزشک، با ترمیم عادی قابل درمان نیستند.
• وجود جوش یا ترشح در اطراف ریشه دندان بر روی لثه.
• اکثر دندان‌هایی که درد متوسط تا شدید بر اثر فشار یا ضربه دارند.
  در نهایت مجددا تاکید می‌شود که عدم وجود درد، دلیلی بر انجام ندادن عصب کشی نیست. بسیاری از دندان‌هایی که درد یا علامت خاصی در رادیوگرافی ندارند، بدلیل نداشتن درد و عدم مراجعه، شدت بیشتری ازعفونت وتخریب در داخل مجاری ریشه دارند و عصب کشی این دندان‌ها به مراتب درمان بیشتری نیاز دارد.

عصب کشی مجدد چیست؟

موارد زیر نیاز به درمان ریشه مجدد یا عصب کشی مجدد دارند:

• عصب کشی قبلی ناقص انجام شده و منجر به درد یا عفونت و ضایعه در اطراف ریشه شده است.
• عصب کشی قبلی ناقص بوده و درد و عفونت ندارد ولی تاج دندان به هر دلیل باید بازسازی شود.
• عصب کشی قبلی خوب است ولی به دلایل نامعلوم دچاردرد وعفونت و ضایعه در اطراف ریشه دندان شده است. در این موارد احتمال وجود مجرا(کانال) دیگری که توسط دندانپزشک قبلی پیدا و درمان نشده، وجود دارد.
• مواردی که عصب کشی قبلی خوب است ولی تاج دندان بیش از یک ماه خالی شده که مسلما دچار ریزنشت میکروبی در ریشه می‌شود و باید درمان عصب کشی مجدد انجام شود.
• اصولا درمان مجدد ریشه به دلایلی ممکن است قابل انجام و یا اصلاح نباشد که بستگی به زمان سپری شده از درمان قبلی و شدت ناقص بودن آن ومقدار ضایعه در بافت‌های اطراف ریشه دارد. در این موارد می‌توان از درمانی بنام اِپیکو یا رِزِکسیون ریشه استفاده کرد که شامل جراحی استخوان برای دسترسی به ناحیه ریشه و خارج کردن ضایعات موجود می‌باشد. این جراحی در بعضی نواحی دهان دشوار بوده وموفقیت همیشگی ندارد و مدتهاست جایگزین بهتری پیدا کرده است.دراین موارد دندان مورد نظر کشیده شده و توسط انواع پروتز یا ایمپلنت جایگزین می‌گردد که مسلما درمان بهتر و ماندگارتری است.

سوالات و ابهامات در عصب کشی

برعکس شنیده ها، عصب کشی به صورت معمول درد ندارد. درصورتیکه برای درمان دیر مراجعه شود و عفونت والتهاب و درد شدید وجود داشته باشد، بی حس کردن این دندان‌ها سخت تر بوده و نیاز به بی حسی مکمل و یا مصرف دارو قبل از درمان دارند. استفاده از بعضی داروها مانند آرام بخش‌ها و مخدرها باعث کم شدن اثر بی حسی می‌گردد. دندانپزشک تمام کوشش و تبحر خود را به خرج می‌دهد تا سریعا بی حسی عاید شود و درشرایطی آرام، درمان ریشه برای دندان شما انجام گیرد.

عصب کشی می‌تواند بیشتر از یک جلسه به طول انجامد که بستگی به شدت التهاب و عفونت دارد. در درمان عصب کشی در بعضی موارد نیاز به استفاده از آنتی بیوتیک است. علت درد مختصر بین جسات درمان و یا بعد از پایان عصب کشی به دلیل مراحل پاکسازی ریشه و یا شدت التهاب قبل ازمراجعه شما است.که می‌توان با مصرف مسکن خاصی که تجویز می‌شود آنرا بهبود بخشید. درد بعد از پایان درمان درمدت چند روز ازبین می‌رود. بهتر است در این مدت روی دندان مورد نظر فشار وارد نیاید، چون تاج دندان هنوز تکمیل نشده و ممکن است دچار شکستگی در اثر جویدن مواد سفت گردد.

اگر پانسمان دندان در فواصل درمان کنده شد، هرچه سریعتر مراجعه نمایید تا جلوی نشت میکروبی گرفته شود. اگر پانسمان دندان بلند است و با فشار، احساس درد دارید حتما مراجعه کنید. هرچه سریع تر نسبت به بازسازی تاج دندان اقدام کنید. حتما به توصیه دندانپزشک مبنی بر نیاز به پست وکور و روکش  یا جراحی لثه(افزایش طول تاج) توجه نمایید. بهترین درمان ریشه اگر تاج مناسبی نداشته باشد، دندان به سرعت شکسته شده و ازدست می‌رود.