انواع روکش(پروتز) ثابت و متحرک

 

 

انواع روکش(پروتز) ثابت و متحرک:

دندانهایی که دچار پوسیدگی یا صدمه و یا شکستگی در حد متوسط و شدید شده باشند باید برای حفظ و بازسازی تاج آنها توسط روکش اقدام می شود.

اعضایی از بدن که ازدست رفته اند در بسیاری از موارد باید توسط اعضای مصنوعی جایگزین و بازسازی شوند. به این اعضای مصنوعی، پروتز گفته می‌شود و باید از نظر کارایی و زیبایی تاحد امکان نقش خود را ایفا کنند. تکنولوژی طراحی و ساخت پروتزها مرتبا درحال تغییر و پیشرفت می‌باشد. در دندانپزشکی نیز دهه های متمادی است که پروتزها بکارگرفته می‌شوند و در دو نوع کلی ثابت و متحرک ساخته و استفاده می‌شوند.

پروتزهای ثابت عموما روکش یا بریج(بیش از یک دندان) نامیده می‌شود و نیازی به درآوردن از جای خود ندارند و برای مدت طولانی قابل نگهداری هستند. بهترین کارایی و دوام و زیبایی را دارند و مانند دندان طبیعی می‌توان از آنها استفاده کرد. پروتزهای ثابت براساس محل قرارگیری نیز یا برروی نسج باقیمانده تاج و ریشه قرار می‌گیرند یا بر روی پایه ای از جنس تایتانیوم(Titanium)، بنام ایمپلنت(Implant) که در استخوان فک جراحی و کاشته می‌شوند سوار می‌شوند. پروتزهای متحرک(دست دندان کامل) مستقیما بر روی بافت لثه و استخوان (بدون وجود هیچگونه دندان و ایمپلنت) تکیه می کنند.

پروتز متحرک پارسیل یا پلاک (Partial) کم‌تر از یک فک کامل است و بر روی دندانهای باقیمانده تکیه می‌کنند. تمام پروتزهای متحرک(چه کامل و چه پارسیل) به صورت روتین و درطول شبانه روز، باید جهت پاکسازی و استراحت بافت زیرین خود و برای جلوگیری از التهاب و عفونت و تخریب استخوان، ازجای خود خارج گردند.

 

موارد استفاده پروتز ثابت (روکش و بریج) به شرح زیر است:

  • دندان‌هایی که دچار پوسیدگی ، صدمه یا شکست شده اند و تاج خود را به قدری از دست داده اند که قابل ترمیم به صورت معمول و با مواد پرکردن نیستند.
  • دندان‌هایی که به هر دلیل کشیده شده و خارج گشته اند.
  • دندان‌هایی که به دلیل نقص اولیه و مادرزادی وجود ندارند.
  • اکثر قریب به اتفاق دندان‌هایی که عصب کشی یا درمان ریشه شده اند.
  • مواردی که نیاز به برقراری روابط صحیح فکی و ایجاد کارایی (Function)  لازم در مجموعه عضلانی و فکی و دندانی هستیم. ممکن است توام با درمان‌های ارتودنسی و جراحی های مختلف باشد. (Full Mouth Reconstruction)
  • نیاز به زیبایی از جمله اصلاح طرح لبخند ، اصلاح رنگ و شکل دندان‌ها

 

-انواع روکش ثابت از نظر جنس:روکش‌های ثابت از نظر جنس ماده بطور خیلی خلاصه، به موارد زیر تقسیم بندی می گردند:

 

 

1.تمام فلزی(Full Metal)

از آلیاژ فلزات ساخته می‌شود و فلز خالص نیستند. بهترین روکش از نظر دوام و ماندگاری است ولی بدلیل اینکه از طریق ریختگی ساخته می‌شوند ممکن است تطابق(Fitness) خوبی با نسج دندان نداشته باشند. کمترین ساییدگی دندان مقابل را ایجاد می‌کند. به رنگهای سفید و زرد ساخته می‌شوند. انواع قیمتی آن( Precious or Noble) شامل حداقل ۶۰ درصد فلزات قیمتی است (طلا،پلاتین و پالادیم). نوع زرد رنگ تا دو دهه قبل نیز استفاده روتین داشت. نمادی از تجمل و زیبندگی محسوب می‌شد. تنها ایراد آن رنگ زرد طلا است و اکنون کاربرد کمتری دارد. نوع دیگر به نام فلزات نیمه قیمتی (Semi Precious)است که بین ۲۵ تا ۶۰ درصد آنها از طلا ساخته می‌شود. نوع آخر به نام آلیاژ معمولی(Non Precious) کمتر از ۲۵ درصد فلزات قیمتی دارد و شامل نیکل و کرم و کبالت و غیره است. در دو نوع نیمه قیمتی و معمولی، تراش بیشتری مورد نیاز است و دندان مقابل را نیز مورد سایش بیشتری قرار می‌دهد. به طور کلی روکش‌های فلزی بخاطر جنسشان،  انتقال سرما و گرما به عصب دندان و همچنین واکنش حساسیتی بیشتری ایجاد می‌کنند. بخاطر رنگ فلزی، بندرت مورد استفاده قرار می‌گیرند.

2.روکشهای فلزی_سرامیکی (PFM)

این روکش‌ها بیشترین کاربرد در مطب‌های دندانپزشکی را داشته اند و سالیان متمادی است از آنها استفاده می گردد.لایه زیرین که به دندان تراش خورده متصل است از فلز  و لایه سطحی از پرسلن(Porcelain) یا نوعی سرامیک یا چینی ساخته می‌شود تا نمای فلزی را بپوشاند. پس هم زیبایی نسبی دارد و هم استحکام. فیتنس و دوام آنها به دلیل وجود فلز، بسیار خوب هست.

بزرگ‌ترین ایراد این روکش‌ها، نمایش لبه فلزی در لبه لثه و ایجاد واکنش شیمیایی است که به مرور و بصورت حاشیه تیره یا سیاه در محل اتصال لثه و روکش دیده می‌شود(مانند خالکوبی) و بسته به وسعت این تغییر رنگ، ممکن است قابل برداشت کامل نباشند. در ضمن بخاطر وجود فلز، به طور کلی رنگ طبیعی (Lifelike) ندارند و برعکس سرامیکها نمای زنده و طبیعی از خود نشان نمی‌دهند. این مشکل علی الخصوص در دندان‌هایی که در معرض دید هستند به خوبی قابل تشخیص است و در سال‌های اخیر در منطقه زیبایی، جایگزین بسیار بهتری برای این روکش‌ها پیدا شده است. به دلیل وجود فلز، هم احتمال واکنش حساسیتی و هم انتقال حرارت به عصب دندان را دارند. احتمال پریدگی کوچک و یا شکستگی شدید سرامیک یا چینی روی فلز بسیار است و در این حالت دندان مقابل را دچار آسیب و سایش زیاد می‌کنند.بطور کلی تراش زیادی از نسج سالم دندانی مورد نیاز است.امروزه استفاده از این نوع روکش ها بسیار محدود شده است.

3.روکشهای تمام سرامیک (Full Ceram or All Ceram)

تماما از جنس سرامیک ساخته شده است.سال‌های طولانی است که به دلیل نیاز به زیبایی از انواع سرامیک‌ها برای ساخت دندان استفاده می گردد. در سالیان اخیر سرامیک‌ها بسیار پیشرفته شده و هم زیبایی و هم استحکام آنها تحول شگرفی پیدا کرده اند. اکنون می‌توان هم در دندان‌های جلو(قدامی) و هم دندان‌های آسیاب (خلفی) و در نواحی دارای فشار جوندگی شدیدتر از انواع سرامیک پیشرفته و خاصی استفاده کرد. قبلا نوع معمولی و اکنون نوع مدرن آنها کاربرد وسیع‌تری پیدا کرده اند. به دلیل نبودن فلز، هم رنگ بسیار طبیعی مانند دندان دارند و هم تغییر رنگ در لبه لثه و در تمام ساختار خود ایجاد نکرده و ثبات رنگ آنها عالی است. سازگاری زیستی بسیار بالایی داشته و حساسیت به سرما و گرما و واکنش آلرژیک ایجاد نمی کنند. تراش دندان بسیار کمتر از انواع دیگر روکش داده می‌شود و سایش دندان مقابل نیز در مواردی که لایه سطحی آنها(گلیز) کنده نشود، ناچیز است. به طور کلی در ساخت سرامیک‌ها از روش‌های مختلفی نظیر حرارت دهی و ذوب کردن و پرس تحت فشار، تکنیک کات بک و لایه ای و همچنین از دستگاه مدرن و دیجیتال در طراحی و ساخت سه بعدی بنام کدکم  ، به صورت یکپارچه  و یا فریمورک و کوپینگ بهره گیری می‌شود. سرامیک‌های مدرن و امروزی انواع و کاربردهای متنوعی دارند که به اختصار توضیح داده می‌شوند.

4. پرسلن یا چینی یا فلدسپاتیک(Porcelain or Feldspathic)

این سرامیک بر روی فریم فلزی یا سرامیکی دیگر یا نسج دندان قرارگرفته و به خوبی و زیبایی قابل رنگ آمیزی های متنوعی است. از قدیمی ترین سرامیک‌هاست و مدرن نیست و به دلیل فشار جویدن قابل پریدگی یا شکست از سطح متصل به آن می‌باشد و به طور کلی از ضعیف‌ترین سرامیک‌ها علی رغم زیبایی عالی، محسوب می‌شود.

5.Luecite Reinforced 

امروزه  دیگر کاربرد ندارند.

 

6.Lithium Disilicate 

(ایمکس و اسامی تجاری دیگر) 

این نوع سرامیک مدرن است و در حصول به بهترین زیبایی و رنگ، درخشندگی و شفافیت (Lifelike)، کارایی دارد. در منطقه زیبایی(Eshtetic Zone) و برای ساخت ونیرها(Veneer) و لمینیت(Laminate) و همچنین اینلی و انلی(Inlay and Onlay) و روکش‌های زیبایی تک واحدی، بسیار کاربرد دارند. در انواع پرس(Press) و کدکم(CAD CAM)  یا کاملا یکپارچه  ساخته می‌شوند. ماده اولیه آن‌ها به صورت بلاک  و یا به صورت شمش می‌باشد. از چینی یا پرسلن بسیار مقاوم ترند. در نواحی تحت فشار شدید و وجود دندان قروچه، قابل استفاده نیستند. ایمکس(emax) معروف ترین نوع این سرامیک هاست. لیتیوم دای سیلیکیت(Lithium Disilicate)، با کمترین تراش از نسج دندان (سه دهم تا هفت دهم میلیمتر و براساس نواحی مختلف هر دندان) استفاده می شود.برداشت کمتر یا بیشتر از نسج دندان، هرد باعث مشکلات متعدد خواهد شد.بنابراین دندانپزشک مسلط بر دانش سرامیک ها میتواد بهترین زیبایی را برای شما به ارمغان آورد.براساس کتب تکست و مقاله های امروزی دندانپزشکی، دلیل همین مقدار تراش جزیی، بخاطر افزایش چشمگیر چسبندگی به مینای دندان و همچنین ایجاد فضا برای لمینیت است. اگر این تراش ناچیز داده نشود، هم چسبندگی به دندان بشدت کاهش می یابد و هم لبه دندان شما ضخیم شده و کارآیی جویدن و برش آن بمقدار زیادی کاهش می یابد (مانند لبه پهن چاقو) [یکی از مشکلات اصلی ونیرهای کامپوزیتی]. موارد استفاده به صورت روکش کامل، نیاز به بررسی کامل وضعیت اکلوژن یا جفت بندی در هر فرد خاص است. اشتباها به انواع مختلفی از سرامیک ها بعنوان ایمکس نام برده می شود که بعلت عدم ارتباط با برند اصلی (IPS Empress2) دچار سردگمی و اشتباه مراجعین برای انجام روکش و همپنین درمانهای زیبایی شده است.

7. زیرکنیوم(Zirconium Oxide or Zirconia) 

روکش‌های زیرکنیوم مدرن، هم به صورت دو لایه ساخته می‌شود و هم به صورت یک تکه. توسط دستگاه پیشرفته و دیجیتال طراحی و ساخت سه بعدی بنام کدکم (CAD CAM) از بلنک (Blank)ساخته می‌شود. در روکش زیر کنیوم یک تکه، تمام روکش به صورت یکپارچه از زیرکنیوم ساخته شده و بنابر این پریدگی و شکستن در سطح روکش اتفاق نمی افتد. این نوع روکش به صورت بریج یا پل برای اتصال چند واحد روکش به همدیگر، جایگزین بسیار خوبی برای روکش‌های معمولی فلزی-سرامیکی رایج گشته است. تطابق عالی با دندان داشته و رنگ آمیزی بسیار متنوعی دارد. نمای تیره و بدرنگ در لبه لثه و روکش ایجاد نمی‌کند. این تکنولوژی بصورت دایم درحال پیشرفت می باشد. به طور کلی زیرکنیوم حتی از فلزات نیز مستحکم تر بوده و ضریب استحکام خمشی بسیار بالایی دارد و در موارد فشار جویدن زیاد یا دندان قروچه و ساییدگی شدید، بهترین کاربرد را دارد. بنابراین از دوام فوق العاده ای برخوردار است. برای رسیدن به بهترین زیبایی و درخشندگی ظاهری برروی روکشهای زیرکنیوم، میتوان از انواع مختلفی از پرسلن‌های فلدسپاتیک و یا سرامیک‌های لیتیوم دای سیلیکیت، استفاده کرد. نوعی از زیرکنیوم (HT )  به دلیل شفافیت و زیبایی قابل قبول،در موارد خاصی در دندان‌های جلویی استفاده می‌شود که زیرکنیوم   صددرصد خالص است.اما محدودیت خاص خود را نیز دارد و در صورت انتخاب اشتباه، باعث نمایان شدن در بین دندانهای دیگر خواهد شد.

 

8.ZLS(Zirconium reinforced Lithium Silicate)

این سرامیک ها نسل جدیدتر نوع لیتیوم سیلیکات ها هستند که با ذرات زیرکونیوم تقویت شده اند. همانند آنها در دو نوع پرس و کدکم ارایه می شوند و اندکی تفاوت در استحکام و درخشندگی دارند. این تفاوت ها در نواحی مختلف دهان، و در نظر گرفتن زیبایی، استحکام و ماندگاری، لحاظ می گردد. اسامی تجاری مختلفی دارند. موارد استفاده از این سرامیکها، توسط دندانپزشک مشخص خواهد شد. سرامیک‌های دیگری نیز وجود دارند که بعضی از آنها امروزه به تدریج کاراییشان نسبت به موارد گفته شده در بالا، کمتر استفاده می‌شوند و بعضی هنوز کارایی دارند.

 در پایان متذکر می شویم که مهم‌ترین عامل در تشخیص شکل و جنس و نوع روکش استفاده شونده برای بازسازی دندانها باید شامل به دست آوردن کارایی(Function)، رنگ و زیبایی(Esthetic and color) و دوام و ماندگاری(Durability) در بالاترین حد ممکن باشد.

 

به طور کلی استفاده از انواع سرامیک (روکش یا لمینیت) بستگی مستقیم به موارد زیر دارد:

1.دانش کافی دندانپزشک از اکلوژن یا برهمایی (مهمترین اصل)

2.میزان نسج دندان ازدست رفته و میزانی که باید بازسازی شود

3.زیبایی مورد نظر شما و آگاهی دندانپزشک در مورد انواع مختلف سرامیک های ترمیمی، زیبایی و کاربرد آنها

4.وجود هرگونه عادات دهانی که می تواند مخرب باشد

بهره گیری از تیم لابراتواری پیشرفته و همچنین رعایت کامل بهداشت و رسیدگی مناسب از جانب شما نیز از عوامل افزایش ماندگاری و کارایی این روکش‌ها است.

 

-انواع پروتز از نظر شکل:

روکش‌ها از لحاظ تشکل و محل استفاده به موارد زیر تقسیم می گردند:

۱.اینله و انله(Inlay and Onlay): فقط قسمتی از تاج روی دندان(Onlay) و یا قسمتی از داخل تاج دندان(Inlay)، را دربر می‌گیرند. در مواردی که  احتیاج به تراش کامل دندان و پوشاندن آن با روکش کامل نیست و همچنین به علت وجود فشارهای زیاد جویدن و سایش و دندان قروچه و تغییرات جفت بندی(Occlusion)، نمی‌توان از ترمیم و مواد معمول استفاده کرد. چون در تمام این شرایط، ماندگاری و دوام پروتز برای ما بالاترین اهمیت را دارد.

در بعضی موارد برای ساخت پل های دندانی(Bridge) از انواع مریلند بریج یا (Inlay Bridge)، استفاده می گردد که بریجهای محافظه کارانه نامیده می‌شوند. در نواحی خاصی که تحت فشار نیست و برای جبران یک دندان ازدست رفته، می‌توان از این نوع بریجها بهره گرفت. به صورت بالچه ای از جنس فلز یا کامپوزیت و سرامیک که بهترین آن‌هاست به پشت دندان‌ها متصل می‌گردد و در نتیجه تراش بسیار کمتری و فقط از قسمت عقبی دندان که در معرض دید نیست، انجام می‌گیرد.

 

2.لمینیت و ونیر(Laminate and Veneer): به صورت یک لایه نازک برروی سطح جلویی تاج دندان‌ها قرار می‌گیرد و سطح پشتی که در معرض دید نیست، تراش نخورده و جایگزین نمی‌گردد. هم برای مقاصد زیبایی و پوشاندن رنگ و هم برای اصلاح شکل و فرم دندان‌ها کارایی وسیعی دارند. با توجه به جنس و کاربرد لازم ، انواع مختلفی از جمله سرامیکی و کامپوزیتی دارند. در مبحث زیبایی بطور کامل‌تری به شرح آنها پرداخته شده است.

 3.روکشهای متکی بر ایمپلنت: برروی پایه های تایتانیوم که در استخوان فک قرار داده می‌شوند، استوار می‌شود. از یک واحد دندان تا تمام یک فک را بسته به نیاز، شامل می‌شود و در دونوع جنس آکریلی(Acrylic) که نوعی پلاستیک مخصوص است ساخته شده و یا از جنس روکش‌های فلزی و یا سرامیکی است.

4.روکش کامل( Crown or Full Coverage): تمام تاج دندان را دربر می‌گیرند. در مواردی که فشارهای جویدن شدیدتر است و نیاز به کارایی و فانکشن کامل می باشد و به هر دلیل دیگری از جمله بریج بیش از یک پایه، نمی‌توان از گزینه های دیگر بهره گرفت، روکش کامل استفاده می گردد. بهترین نوع پروتز ثابت از نظر کارایی و دوام است و بیشترین کاربرد در اکثر مواردی که نیاز به ساخت روکش است را دارد.

مواردی که باید در مورد پروتزها رعایت شود:

روکش‌ها مانند دندان‌های پرشده (ترمیمی) و یا دندان طبیعی، نیاز به رعایت بهداشت (مسواک و نخ  دندان) دارند. عمر و دوام روکش‌ها بسته به انتخاب صحیح و کیفیت ساخت و مواد تشکیل دهنده و همچنین طرز نگهداری شما متغیر است. ممکن است به مرور زمان نیاز به تعویض سمان(چسب) و یا تعویض خود روکش پیدا کنند. در صورت رعایت کامل موارد فوق می‌توانند سالیان بسیاری کارایی و ماندگاری خودرا حفظ کنند(حتی بیشتر از دندان اصلی). پس جای نگرانی نیست. به طور کلی بعضی از انواع روکش محکم تر از دندان بوده وماندگاری بیشتری از دندان دارند. ولی نداشتن عادات خاصی(Parafunction) و رعایات غذایی از جمله نجویدن مواد سخت مانند یخ و غیره، می‌تواند در عمر روکش‌ها تاثیر بسیار مثبتی بگذارد.

هزینه روکشها با توجه به جنس ماده آنها و کیفیت ساختشان، متغیر است. روکش‌های با کیفیت بالا (چه  سرامیکی و چه غیر سرامیکی) به دلیل دقت و حوصله و پیچیدگی مراحل ساخت آنها توسط تیم دندانپزشک و لابراتوار، هزینه اولیه بیشتری دارند ولی به دلیل تفاوت بسیار در دوام، درنهایت مقرون به صرفه هستند. هزینه ای که برای یک‌بار ساخت با کیفیت آنها و دوام طولانی پرداخت می‌شود، هزینه چندباره ولی بدون کیفیت آنها را توجیه می‌کند.

تفاوت استفاده در ایمپلنت و بریج، به موارد متعددی وابسته است. ترجیح اینکه کدام مورد برای جایگزین کردن دندان‌های ازدست رفته استفاده شود، موضوع بسیار مهمی است که دندانپزشک شما می‌تواند برایتان بازگو نماید و مزایا و معایب هرروش را بررسی کرده و تصمیم نهایی را همراه با شما، اتخاذ نماید. همانند تمام درمانهای دندانپزشکی، معاینات دوره ای و چکاپ‌ها و بررسی بالینی(کلینیکی) و رادیوگرافیک، کمک شایانی در دوام و کارایی روکش‌ها می‌کند.

بریج یا پل

در مواردی که بیش از یک دندان باید جایگزین شود، به جای روکش یک واحدی، از بریج یا پل(Bridge) استفاده می‌شود. از دندان‌های موجود در ناحیه بی دندانی به عنوان پایه استفاده شده و سپس بریج یا پل، برروی پایه ها قرار می‌گیرد. برج‌ها می‌توانند تمام یک قوس کامل فکی تا ۱۴ دندان را شامل شوند. اگر پایه دندانی وجود نداشته باشد و یا نتواند از بریج حمایت کند، از ایمپلنت بهره گیری می‌شود.

چرا ما؟

  • کادر متخصصین مجرب: ارائه زنجیره کامل خدمات درمانی و زیبایی دندانپزشکی در یک کلینیک و عدم نیاز برای مراجعه به مراکز دیگر
  • پاسخگویی متخصصین به پرسشها و مشاوره به بیماران محترم در کوتاه ترین زمان
  • دسترسی بیمار به پزشک خود پس از درمان 
  • تجهیزات به روز و استفاده از آخرین سیستم های رادیوگرافی PA و درمان کانال مکانیزه و ....
  • سیستم پیشرفته استریل محیط و تجهیزات
  • کیفیت بالای مواد مصرفی
  • نوبت دهی سریع به مراجعین محترم و انجام خدمات در ساعت مقرر بدون معطلی 
  • سابقه درخشان
  • امکان مشاوره آنلاین برای بیماران خارج از کشور 
  • تعیین وقت VIP برای بیماران و مسافرانی که محدودیت زمانی دارند
  • امکان استفاده از پارکینگ اختصاصی به منظور رفاه حال مراجعین محترم